اموال در یکی از کلی‌ترین حالات خود به اموال مادی و اموال حقوقی تقسیم‌بندی می‌شوند. همین اموال از نظرگاه قانونی و حقوقی در دو دسته اموال منقول و غیرمنقول طبقه‌بندی می‌گردند. یکی از سؤالاتی که ممکن است برای شما پیش آید این است که تفاوت اموال منقول و غیرمنقول چیست. شاید هم می‌خواهید بدانید املاک و مستغلات در کدام گروه قرار می‌گیرند و این دسته‌بندی بر چه اساسی است.
در مقالات پیشین مجله حساب رایان پارس تعریف اموال غیرمنقول را ارائه داده‌ایم و انواع اموال غیرمنقول را مشخص کرده‌ایم. در این مقاله نیز قصد داریم تفاوت اموال منقول با اموال غیرمنقول را بررسی کنیم تا این مبحث را از جوانب مختلف آن پوشش داده باشیم. بنابراین، پیشنهاد می‌دهیم تا پایان این نوشتار را همراه ما باشید و هرگونه ابهامی را نسبت به این مفاهیم از ذهن خود برطرف سازید.
مال چیست؟
مطابق تعریف ارائه‌شده در قانون مدنی کشور، هر چیزی که قابلیت استفاده را داشته و ارزش مبادله اقتصادی و دادوستد داشته باشد، مال محسوب می‌شود. البته مال ضرورتاً به چیزهای محسوس و مادی گفته نمی‌شود، بلکه هر حق و حقوقی که دارای ارزش اقتصادی باشد نیز مال به حساب می‌آید. در این مورد می‌توانیم اموالی مانند حق سرقفلی، حق مالکیت و غیره را مثال بزنیم.
برای اینکه چیزی در ردیف اموال طبقه‌بندی شود، دو شرط لازم است:
- قابلیت تخصیص به شخص یا ملت مشخصی را داشته باشد.
- مفید باشد، طوری که یک نیاز مادی یا معنوی را برطرف سازد.
با توجه به آنچه که گفته شد، اموال مادی تمام چیزهای قابل لمسی هستند که می‌توان با آنها دادوستد انجام داد؛ برای مثال، خانه، زمین، ویلا، خودرو و غیره در این دسته قرار می‌گیرند. از سوی دیگر، اموال حقوقی قابل لمس نیستند، اما شخص می‌تواند به واسطه آنها امکان بهره‌برداری از چیزهای مادی را به دست آورد؛ برای مثال، می‌توانیم به حق مالکیت و سایر موارد از این قبیل اشاره کنیم.
تفاوت اموال منقول و غیرمنقول
همان‌طور که پیشتر نیز اشاره کردیم، اموال در یک طبقه‌بندی کلی به اموال منقول و اموال غیرمنقول تقسیم می‌شوند. توجه داشته باشید که این تقسیم‌بندی موجب تفاوت در ارزش‌گذاری، قراردادها، قوانین و هر جنبه حقوقی مرتبط با دارایی‌های شما خواهد شد. بنابراین، توصیه می‌شود که تفاوت اموال منقول و غیرمنقول را مورد توجه قرار دهید.
ماده 12 قانون مدنی اموال غیرمنقول را هرگونه مالی دانسته است که نتوان آن را از محلی به محل دیگر انتقال داد. روش استقرار مال، چه استقرار ذاتی باشد چه به واسطه انسان، تفاوتی در دسته‌بندی مال ایجاد نمی‌کند. این اموال در صورتی غیرمنقول به حساب می‌آیند که نقل آنها مستلزم خرابی یا نقص خود مال یا محل استقرار آن باشد. ماده 19 قانون مدنی نیز اموال منقول را به عنوان اشیائی تعریف می‌کند که قابلیت جابه‌جایی از محلی به محل دیگر را دارند، بدون اینکه به خود مال یا محل آن خرابی وارد آید.
همان‌طور که از تعریف‌های موجود در قانون مدنی کشور می‌توان متوجه شد، در اصل، تفاوت اموال منقول و غیرمنقول در قابلیت جابه‌جایی آنها، بدون وارد آمدن خسارت به مال یا مکان استقرار آن است. در واقع، از نظر لغوی نیز منقول به معنی قابل حمل، انتقال‌یافته، برداشته‌شده یا دارایی منقول است؛ غیرمنقول نیز که به واسطه پیشوند «غیر» منفی‌سازی شده است، بر معنای متضاد آن دلالت می‌کند. از خطوط بالا می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که املاک و مستغلات در ردیف اموال غیرمنقول طبقه‌بندی می‌شوند. این اموال را نمی‌توان جابه‌جا کرد و در صورت نقل آنها به خود مال یا محل استقرار آن خسارت وارد می‌آید.
تفاوت اموال منقول و غیرمنقول در قانون مدنی
اکنون که تفاوت اموال منقول و غیرمنقول را به کمک تعریف آنها تبیین کردیم، خوب است به فواید عملی این طبقه‌بندی نیز اشاره کنیم. برای این منظور فهرستی از نتایج را تهیه کرده‌ایم که پیشنهاد می‌دهیم مورد توجه قرار دهید.
-
تفاوت در معاملات
وقتی که سخن از اموال منقول و غیرمنقول به میان می‌آید، مقررات متفاوتی برای معامله هر کدام از آنها تعیین می‌شود. برای اموال غیرمنقول مدارک معتبری مانند سند، قولنامه و غیره مورد نیاز است.
-
نحوه توقیف اموال
قانون اجرای احکام مدنی، احکام متفاوتی را برای توقیف اموال غیرمنقول شخص یا سازمان بدهکار پیشبینی کرده است. هنگامی که دستور توقیف برای اموال منقول صادر می‌شود، مأمور مال را به سادگی توقیف می‌کند و به محل مورد نظر انتقال می‌دهد. اما توقیف اموال غیرمنقول را وضعیت ثبت مال در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تعیین می‌کند.
-
تعیین دادگاه صالح
تعیین صلاحیت دادگاه برای رسیدگی به دعاوی اموال منقول و غیرمنقول تابع مقررات متفاوتی است. در مورد اموال منقول، مطابق ماده 11 قانون آیین دادرسی مدنی، خواهان ملزم است دعوای خود را در دادگاه محل اقامت خوانده اقامه کند. اما این شرایط برای اموال غیرمنقول متفاوت است، یعنی خواهان باید دعوای خود را در محل وقوع مال مطرح نماید.
-
تملک اموال
برخلاف اموال منقول، قانون محدودیت‌های خاصی را برای تملک اموال غیرمنقول توسط بیگانگان وضع کرده است. بر اساس ماده 8 قانون مدنی، اموال غیرمنقولی که اتباع خارجه در ایران مطابق عهود تملک کرده یا می‌کنند، از هر جهت تابع قوانین ایران است.
-
تصرف عدوانی
احکام قانونی تصرف عدوانی برای اموال منقول و غیرمنقول متفاوت هستند.
-
محاسبه هزینه دادرسی
هنگامی که خواهان به دادگاه مراجعه می‌کند، مبلغی به عنوان هزینه دادرسی، بر اساس میزان مبلغ تقویم‌شده، تعیین می‌گردد. در حالی که در برخورد با اموال غیرمنقول به مبلغ تعیین‌شده توسط خواهان بسنده نخواهد شد و ارزش معاملاتی ملک در منطقه استقرار آن توسط کارشناس نیز مشخص می‌گردد تا هزینه دادرسی مطابق آن تعیین و پرداخت شود.
کلام آخر
درست است که تفاوت اموال منقول و غیرمنقول در قابلیت نقل و انتقال آنها است، لیکن این مورد آثار مختلفی بر هر کدام از این اموال دارد و آنها را از جوانب مختلف متفاوت می‌سازد. در این مقاله از مجله حساب رایان سعی کردیم موضوع تفاوت اموال منقول با اموال غیرمنقول را از جوانب مختلف بررسی کنیم. در صورتی که شما نیز در این مورد تجربه یا توصیه خاصی دارید، پیشنهاد می‌دهیم آن را از قسمت ثبت نظرات با ما و سایر مخاطبان حساب رایان پارس در میان بگذارید. نظرات شما هم در انتقال دانش به خوانندگان ما و هم در ارائه مقالات باکیفیت‌تر در مجله مؤثر واقع خواهد شد.
