املاک و مستغلات بخش مهمی از دارائی‌های شرکت‌ها، سازمان‌ها و کسب‌وکارهای دولتی و خصوصی در تمام کشورها به شمار می‌آید. در واقع، هر کسب‌وکاری که بخواهد خدمتی ارائه دهد، قبل از هر چیزی به یک ساختمان یا دفتر فیزیکی نیاز دارد. با توجه به نیازهای متنوع کسب‌وکارها، تعداد این نوع دارائی‌ها در برخی از شرکت‌ها افزایش می‌یابد که رسیدگی به آن را به کاری دشوار تبدیل می‌کند.
در این مقاله از مجله حساب رایان مفهوم املاک و مستغلات را بررسی می‌کنیم. این نوع از دارائی‌ها اساساً چه هستند و مفهوم آنها چیست. پس اگر می‌خواهید آشنایی بهتر و کامل‌تری با این اصطلاحات به دست آورید، تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
املاک و مستغلات چیست؟
برخلاف اموال منقول که از مکانی به مکان دیگر قابل انتقال هستند، اموال غیرمنقول قابلیت جابجایی ندارند. اصطلاح املاک و مستغلات به نوعی دارایی غیرمنقول اشاره می‌کند که در مکان خاصی مستقر است. این اموال می‌توانند شامل ساختمان، مواد معدنی، زمین، محصولات کشاورزی، منابع طبیعی و حتی آب‌های زیرزمینی باشند.
باید گفت که سنگ، درخت، خاک، معدن، ابنیه و لوله‌کشی داخل زمین یا ساختمان نیز جزو اموال غیرمنقول به حساب می‌آیند، پس باید نتیجه‌گیری کرد روش استقرار اموال در محل دارای اهمیت نیست. اموال می‌توانند به صورت ذاتی در محل موجود باشند یا به واسطه عامل انسانی استقرار یافته باشند، در هر صورت، دسته‌بندی آنها یکسان خواهد بود.
تفاوت املاک با مستغلات
گاهی اوقات دیده می‌شود که اصطلاحات املاک و مستغلات به عنوان واژه‌های مترادف به‌کار برده می‌شوند، ولی این اصطلاحات، در عین شباهت‌های فراوان، با هم اختلافاتی دارند.
از نظر ریشه‌شناسی، واژه مستغلات به زبان پهلوی به‌جا مانده است. در آن دوران، این اصطلاح برای اشاره به زمینی کاربرد داشت که می‌توانستند از برداشت غلات آن درآمد کسب کنند. از لحاظ معنی لغوی نیز مستغلات زمینی است که برای مالک درآمدزائی داشته باشد و از طریق آن نیازهای زندگی‌اش را تأمین کند.
در صورتی که تعریف امروزی املاک و مستغلات را کنار هم قرار دهیم، می‌بینیم که املاک زمین، ساختمان، باغ، ویلا و اموال مشابهی را در برمی‌گیرد که در مالکیت یک یا چند شخص حقیقی و حقوقی باشد. اما واژه مستغلات به املاکی اشاره می‌کند که به طور دربست در اختیار یک فرد یا سازمان هستند. برای مثال، در صورتی که شخصی 5 ساختمان ویلائی داشته باشد و بخواهد تمام آنها را به فروش برساند یا به طور کامل به یک فرد اجاره دهد، از ملک خود به عنوان مستغلات استفاده کرده است.
انواع املاک و مستغلات
املاک و مستغلات دارای انواع مختلفی هستند که نقش قابل توجهی در ارزش‌گذاری آن نیز ایفا می‌کنند. وقتی که به دسته‌بندی این اموال پرداخته می‌شود، 5 نوع اصلی قابل تفکیک هستند که عبارتند از:
- املاک تجاری
- املاک مسکونی
- املاک صنعتی
- املاک با کاربری ویژه
- زمین
به احتمال زیاد اسم موارد یادشده بالا را شنیده‌اید و با آنها آشنایی ابتدایی نیز دارید. با وجود این، در ادامه هر کدام از موارد بالا را با جزئیات بیشتر بررسی می‌کنیم تا دید جامع‌تری نسبت به آنها به دست آورید.
-
املاک تجاری
هرگونه ملکی که به صورت انحصاری برای مقاصد تجاری و بازرگانی مورد استفاده قرار گیرد، یعنی مکان انجام فعالیت‌های تولیدی، خدماتی یا تجاری با هدف سودآوری و درآمدزایی باشند، در این گروه از املاک و مستغلات طبقه‌بندی می‌شود. برای مثال، می‌توانیم به پمپ بنزین‌ها، رستوران‌ها، مراکز خرید، هتل‌ها، مغازه‌ها، تئاترها، تعدادی از مجتمع‌ها و ساختمان‌های آپارتمانی و غیره اشاره کنیم.
باید بگوییم که ساختمان‌ها و مجتمع‌های آپارتمانی به این دلیل در ردیف املاک تجاری قرار می‌گیرند (حتی اگر بعضاً مکان اقامت باشند) که درآمدزایی دارند.
-
املاک مسکونی
هرگونه ملکی که با هدف سکونت مورد استفاده قرار گیرد، ملک مسکونی است. برای مثال، می‌توانیم به آپارتمان‌ها، برج‌های مسکونی، خانه‌های ویلایی و غیره اشاره کنیم. این اموال می‌توانند در مالکیت هر شخص حقیقی یا حقوقی باشند و مالک مجاز به انجام هرگونه عمل قانونی از قبیل خرید و فروش، اجازه و رهن و غیره بر روی آن می‌باشد.
-
املاک صنعتی
هرگونه ملکی که با هدف تولید، توزیع، انبار یا تحقیق و توسعه مورد استفاده قرار گیرد، به عنوان ملک صنعتی دسته‌بندی می‌شود. وقتی که سخن از توسعه املاک صنعتی به میان می‌آید، کالا مهم‌ترین فاکتور به حساب می‌آید. بنابراین، با افزایش تقاضا برای انواع کالاها بخش صنعتی رونق می‌یابد و با کاهش تقاضا نیز رونق خود را از دست می‌دهد.
-
املاک با کاربری ویژه
هرگونه ملکی که مورد استفاده عموم قرار گیرد، در دسته املاک و مستغلات با کاربری ویژه طبقه‌بندی می‌شود. برای مثال، می‌توانیم به مدارس، ساختمان‌های دولتی، کتابخانه‌ها، پارک‌ها و غیره اشاره کنیم.
-
زمین
این اموال شامل زمین‌های کشاورزی، زمین‌های بایر و غیره می‌شوند.
ویژگی‌های املاک و مستغلات
هنگامی که سخن از ویژگی‌ها به میان می‌آید، شاهد تنوع بسیار بالایی در حوزه املاک و مستغلات هستیم. در اینجا به تعدادی از ویژگی‌های برجسته این نوع اموال اشاره می‌کنیم:
- کاربری ملک
- مساحت ملک
- مکان ملک
- امکانات و تجهیزات
- وضعیت ملک
- قوانین و مقررات مربوط به استفاده از ملک
- وضعیت بازار املاک
با توجه به موارد بالا، باید بگوییم که هر ملکی ویژگی‌های خاص خود را دارد. بنابراین، ارزش‌گذاری و نگهداری آن می‌تواند متفاوت از سایر املاک باشد.
دلیل محاسبه استهلاک املاک
نکته ای که می توان برای بررسی استهلاک املاک در نظر گرفت این است که چرا باید استهلاک املاک را محاسبه کرد؟ پاسخ این است که با گذشت زمان ممکن است املاک مورد نظر نظیر ساختمان، معادن، استخر و دریاچه های مصنوعی و سایر انواع املاک و مستغلات، کیفیت مورد نظر را به منظور بهره برداری از دست بدهند؛ بنابراین لازم است که در طی سالیانی که از این املاک استفاده می کنیم، وضعیت مستهلک شدن آنها را نیز بررسی کنیم که مشخص شود آیا برای ادامه استفاده نیاز به هزینه های دیگر مثل مرمت و بازسازی و غیره وجود دارد یا خیر. همچنین در خصوص منابع طبیعی مثل معادن باید بررسی می کنیم که تا چه زمانی و چه مقدار امکان بهره برداری از آن معدن وجود دارد.
املاک و مستغلات سازمان‌ها
همان‌طور که در ابتدای این مقاله مطرح شد، یکی از نیازهای اولیه تمام شرکت‌ها و سازمان‌ها لزوم برخورداری از یک ساختمان ویژه است. در بسیاری از شرکت‌ها، این نیاز با یک یا دو ساختمان برطرف نمی‌گردد و تعداد املاک افزایش می‌یابد. برای مثال، می‌توانیم به دانشگاه‌ها، بانک‌ها و سایر سازمان‌های دولتی و خصوصی اشاره کنیم.
از آنجایی که املاک و مستغلات بخش قابل توجهی از اقتصاد هر کشوری را تشکیل می‌دهند، ارزشمندترین دارایی هر شرکت یا سازمان نیز ملک‌ها و مستغلات تحت کنترل آن است. در اینجا دیگر سخن از یک یا چند آپارتمان یا ساختمان نیست، بلکه منظور املاک متنوع با کاربری‌های مختلف است که در سطح شهر، استان و کشور گسترده شده‌اند.
وقتی که با دقت بیشتر به این موضوع نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که نگهداری و انجام محاسبات لازم بر روی این اموال برای سازمان‌ها ضروری است. بنابراین، هر سازمان یا شرکت، کوچک یا بزرگ، که تعداد زیادی ملک داشته باشد، باید از نرم افزار املاک و مستغلات برای مدیریت آنها استفاده نماید. این نرم افزار می‌تواند مشکلات سازمان‌ها در ارتباط با مدیریت اموال غیرمنقول را به صورت کامل حل کند.
کلام آخر
املاک و مستغلات دارایی‌های ارزشمندی هستند و هر شخص حقیقی و حقوقی، شرکت‌ها، سازمان‌ها و کسب‌وکارها به دنبال افزایش آن هستند. از این رو، در این مقاله از مجله حساب رایان این مفهوم را از چند نظر مورد بررسی قرار دادیم تا آشنایی بیشتر و بهتری با آن پیدا کنید. نظر شما چیست؟ هر نظر و یادداشتی که از طریق بخش کامنت‌ها به اشتراک می‌گذارید، برای ما و سایر مخاطبان حساب رایان مفید واقع خواهد شد. پس منتظر تجارب و نظرات شما هستیم!
