برای تهیه گزارشات و صورت‌های مالی قابل اتکا و ثبت دقیق اطلاعات مالی به استانداردهایی نیاز داریم که توسط همه پذیرفته شده باشد. این پیش‌فرض‌ها، مفروضات حسابداری هستند. در واقع، کسب‌وکارها برای ارائه صورت‌های مالی به سازمان‌های مربوطه از مفروضات حسابداری استفاده می‌کنند. در این مقاله به شرح این مفروضات می‌پردازیم.
مفروضات حسابداری چه اهمیتی برای حسابداران دارد؟
برای درست انجام دادن تمامی وظایف حسابدار که برای افراد شاغل در واحد حسابداری تعریف و تشریح می‌شود، حسابداران به چارچوب و استانداردهایی مثل مفروضات حسابداری نیاز دارند. پس تسلط بر مفروضات و بکارگیری آنها برای تمام حسابداران مهم و ضروری است.
مفروضات بنیادی حسابداری
برای ایجاد ساختار مناسب در ثبت اطلاعات مالی و گزارش‌دهی مالی باید تمام مفروضات بنیادی حسابداری را در نظر گرفت. مفروضات کلیدی حسابداری، پایه و اساس سازماندهی اطلاعات مالی می‌باشد. در ادامه به شرح کامل مفروضات حسابداری با ذکر دلیل می‌پردازیم.
فرض تفکیک شخصیت در مفروضات حسابداری
این فرض بیان مینماید که هر واحد اقتصادی، چه دارای شخصیت حقوقی باشد چه فاقد آن، باید مستقل در نظر گرفته شود. این استقلال از مالکان و سایر واحدهای صنفی در نظر گرفته می‌شود. بنابر فرض تفکیک شخصیت هر واحد می‌تواند دارایی، بدهی، هزینه و درآمد کسب نماید.
فرض تفکیک شخصیت در شرکت‌های تضامنی
با توجه به فرض تفکیک شخصیت، واحدهای تجاری به صورت مستقل در نظر گرفته می‌شوند، اما به لحاظ قانونی این تفکیک اعمال نمی‌شود و بستانکاران می‌توانند از دارایی شخصی مالک یا مالکان این گونه شرکت‌ها، طلب خود را وصول نمایند. بنابراین، نوع شرکت ثبت‌شده، در این فرض حائز اهمیت می‌باشد.
فرض تداوم فعالیت در مفروضات حسابداری
برای تقسیم بدهی‌ها و داریی‌ها به دسته‌های بلندمدت و جاری، باید فرض تداوم عملیات اقتصادی واحد لحاظ شود. این کار باعث معنا بخشیدن به تفاوت بین "جاری و بلندمدت" خواهد شد.
فرض دوره مالی در مفروضات حسابداری
برای اینکه بتوان گزارشات مالی یک کسب‌وکار را ارائه داد، نیاز هست که دوره زمانی مشخصی را در نظر گرفت. این امر، علاوه بر اینکه موجب ارائه خروجی منسجم اطلاعات تحت عنوان گزارش می‌شود، باعث ایجاد قابلیت بررسی روند مالی نیز می‌گردد. پیشرفت یا افول کسب‌وکار هم قابل سنجش مینماید. به این دوره زمانی که در پایان آن یک بخشی از گزارشات ارائه می‌شود، دوره مالی گفته می‌شود. اگر دوره مالی یکساله باشد به آن سال مالی نیز می‌گویند - البته دوره مالی می‌تواند سه ماه یا شش ماه نیز باشد. این فرض از مفروضات حسابداری، نتایج واقعی عملیات را از منظر اقتصادی تعیین مینماید.
فرض واحد اندازه‌گیری در مفروضات حسابداری
تمام اندازه‌گیری‌ها بر اساس واحدهای مشخص هستند، برای مثال در فیزیک واحدهایی مثل متر، لیتر و ... . در حسابداری، واحد اندازه‌گیری بر اساس پول می‌باشد، به این معنا که تمام گزارشات و اطلاعات بر پایه واحد پولی اندازه‌گیری می‌شوند. تفاوت واحد اندازه‌گیری حسابداری یعنی پول با واحد اندازه‌گیری‌های فیزیک در تغییرات ماهیت آن است، یعنی ارزش پولی بر اساس تورم تغییر می‌کند ولی در اندازه‌گیری‌های حسابداری آن را ثابت فرض می‌کنند.
فرض تعهدی در مفروضات حسابداری
برای ثبت درآمد یا هزینه به دو شیوه می‌توان عمل نمود که در ادامه به اختصار آنها را توضیح می‌دهیم:
- به صورت نقدی: زمانی که وجه نقد دریافت می‌شود به عنوان درآمد و هنگامی که وجه نقد پرداخت می‌شود هزینه ثبت می‌شود.
- به صورت تعهدی: زمانی که درآمد محقق یا هزینه تحمیل‌شده، شناسایی و ثبت می‌شود. این فرآیند بدون در نظر گرفتن زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد می‌باشد.
اصول حسابداری
در واقع، اصول حسابداری روش‌های اجرایی نمودن مفروضات حسابداری هستند. برای چگونگی محاسبه سود و نحوه اندازه‌گیری‌ها باید اصول حسابداری را در نظر گرفت.
از اصول حسابداری می توان به اصل بهای تمام شده، اصل تحقق درآمد، اصل تطابق هزینه ها با درآمدها و اصل افشای حقایق اشاره کرد که در ادامه به توضیح هر یک از آن ها می پردازیم:
- اصل بهای تمام شده: یکی از اصول اساسی حسابداری اصل بهای تمام شده است که کاربرد بسیاری دارد. محاسبه بهای تمام شده یک کالا یا خدمت، به محاسبه هزینه هایی اشاره دارد که مستقیما در تولید آن کالا یا خدمت موثر بوده اند. بر اساس اصل بهای تمام شده، دارایی ها طبق قیمت خرید اولیه، در صورت های مالی ثبت می گردند. در واقع مجاز نیست که دارایی ها به مقداری بیش از بهای تمام شده در خرید اولیه، ثبت شوند حتی اگر ارزش آن ها با گذشت زمان بیشتر شده باشد. این اصل به ارزش دارایی ها در طول زمان و با گذشت سال ها توجهی ندارد و ارزش پول با گذشت زمان در گزارش ها و محاسبات مورد نظر، بررسی نمی شود. یکی از مزایای استفاده از اصل بهای تمام شده این است که با استفاده از آن می توان اطلاعاتی را ارائه داد که برگرفته از تغییرات بازار نیستند.
- اصل تحقق درآمد: درآمد هنگامی به دست می آید که فروش محصول اتفاق بیفتد و فروش هم در صورتی اتفاق می افتد که خدمات و محصولات متفاوت تری به وجود آمده باشند. براساس این اصل، درآمد هنگامی که به دست می آید یا به اصطلاح محقق می شود، باید ثبت گردد؛ نه قبل از آن و نه در زمان دریافت وجه نقد. این اصل به مدیران ارشد کمک می کند تا اطلاعات مالی کامل و دقیقی را از سود و زیان شرکت به دست آورند.
- اصل تطابق هزینه ها: بر اساس این اصل، هزینه ها باید در همان دوره ای که درآمدهای مرتبط با آن ها شناسایی می شوند، ثبت گردند. در واقع هزینه ها باید با درآمدها تطابق داشته و با هم هماهنگ باشند تا گزارشات سود و زیان به دست آمده بر اساس واقعیت های اقتصادی باشند. این اصل از این نظر اهمیت دارد که میزان سود خالص را به طور دقیق مشخص می کند و نشان می دهد که گزارشات مالی به دست آمده، نشان دهنده عملکرد واقعی شرکت در دوره های مالی مشخص است.
- اصل افشای حقایق: بر اساس این اصل، شفافیت اطلاعات مالی بسیار مهم می باشد. در واقع این اصل تاکید می کند که تمام وقایع، اطلاعات و رویدادهای مالی در یک کسب و کار باید در صورت های مالی و برای ذی نفعان افشا شود چرا که این موارد به آن ها کمک می کند تا به تصمیم گیری های مالی دقیق تری دست یابند.
تفاوت مفروضات حسابداری با اصول حسابداری
حسابدارها، برای ثبت و گزارش‌دهی اطلاعات مالی، به فرضیه‌های ثابتی نیاز دارند که به آن مفروضات حسابداری می‌گویند. این مفروضات برای تعیین شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که مناسب شرایط محیطی حسابداری هست، ایجاد شده‌اند. اما اصول حسابداری قواعد و دستورالعمل‌هایی هستند که قوانین حسابداری بر اساس آن اجرا می‌شود. این اصول رویکرد کلی در شناسایی و اندازه‌گیری در حسابداری استفاده خواهند شد.
اهمیت مفروضات حسابداری
با استفاده از این مفروضات می‌توان به اطلاعات و گزارشات مالی قابل اتکا و اطمینان رسید که بر این اساس مدیران می‌توانند از شرایط و روند مالی کسب‌وکارخود آگاه شوند. همچنین، سرمایه‌گذاران با مقایسه بین اطلاعات و گزاراشات مالی که از یک ساختار واحد تشکیل شده‌اند، می‌توانند مقایسه درستی بین واحدهای مختلف برای سرمایه‌گذاری داشته باشند.
بدین ترتیب، اطلاعات و گزارشات مالی که با توجه به مفروضات حسابداری تنظیم و ثبت می‌شوند برای طولانی مدت قابل بررسی، مقایسه و اعتماد هستند.
اهمیت صورت‌های مالی در حسابداری
در هر دوره مالی، گزارشاتی تحت عنوان صورت‌های مالی تنظیم می‌شود که بتوان اطلاعات مفیدی از وضعیت مالی و عملکرد مالی به دست آورد. با استفاده از این صورت‌ها می‌توان گذشته و حال را مورد بررسی قرار داد و در مورد مسیر آینده اقتصادی کسب‌وکار نیز تا حدودی پیش‌بینی نمود. مهم‌ترین این صورت‌های مالی عبارتند از:
- ترازنامه حسابداری
- صورت جریان وجه نقد
- صورت سود و زیان
- صورت سود و زیان جامع
اهمیت استفاده از نرم افزار حسابداری
به طور کلی اطلاع از مفروضات حسابداری و رعایت تمامی آنها، قدم اول در حسابداری می‌باشد. برای اینکه بتوان با سرعت و دقت بالا آنها را اجرایی نمود، باید از نرم افزار حسابداری استفاده کرد که علاوه بر پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی کسب‌وکار، به صورت عملیاتی استانداردسازی شده باشد. نرم افزار حسابداری محاسبان یک قدم از این مرحله نیز فراتر رفته و تمامی دغدغه‌ها و چالش‌های کسب‌وکارها را در نظر گرفته است تا با استفاده از آن، کسب‌وکارها بهتر عمل کنند.
