در جریان فعالیتهای مالی و اقتصادی هر شرکت، سازمان یا واحد تجاری مجموعهای از منابع اقتصادی را به مالکیت خود درمیآورد. مجموع این منابع داراییهای کسبوکار را تشکیل میدهند و دارایی ثابت (fixed assets) یکی از انواع آن است. انتظاری که از دارائیها میرود این است که برای مالک آن سود اقتصادی به همراه داشته باشند که برای ادامه فعالیت هر کسبوکاری حیاتی هستند.
اموال و داراییها بر اساس معیارهای مختلفی طبقهبندی میشوند؛ انواع معمول دارایی عبارتند از جاری و غیرجاری (ثابت)، مشهود و نامشهود و عملیاتی و غیرعملیاتی. از آنجایی که هر شرکت و سازمانی باید دارائیهای خود را به درستی شناسایی و طبقهبندی کند، در این مقاله از مجله حساب رایان به اموال و داراییهای ثابت میپردازیم. همراه ما باشید تا این اصطلاح را از جوانب مختلف بررسی کنیم.
تفاوت دارایی با دارایی ثابت چیست؟
دارایی یک اصطلاح کلی برای تمام منابع دارای ارزش و قابل کنترل توسط مالک آن است. برای مثال، میتوانیم به پول نقد، ماشینآلات، حق امتیاز و غیره اشاره کنیم. اموال و داراییها، بر اساس ویژگیهای خاص خود، به چند نوع مختلف طبقهبندی میشوند. در میان ویژگیهای مورد استفاده در تقسیمبندیها باید قابلیت نقدشوندگی، کاربرد دارایی در عملیاتها و فیزیکی یا غیرفیزیکی بودن را نام ببریم. داراییهای ثابت نوعی از دارایی هستند که در ادامه تعریف آن را ارائه خواهیم داد.
اموال و دارایی ثابت چیست؟
اصطلاح دارایی ثابت به بخشی از اموال اشاره میکند که شرکتها در مالکیت دارند و در عملیاتهای کسب درآمد از آنها استفاده میکنند. فرض معمول درباره این نوع از داراییها آن است که انتظار میرود شرکتها از آنها منتفع شوند و سرانجام به فروش برسانند. این نوع از اموال، که معمولاً از ملک یا تجهیزات تشکیل میشوند، منافع مالی بلندمدتی برای مالکان خود به همراه دارند. بنابراین، به طور معمول حدأقل به مدت یک سال تحت مالکیت میمانند و مورد بهرهبرداری قرار میگیرند.
کسبوکارها در ترازنامههای خود معمولاً داراییهای ثابت را با عناوین املاک، تجهیزات، ماشینآلات و غیره درج میکنند. در ابتدا این داراییها در ترازنامهها برجسته میشوند، اما به مرور زمان دچار استهلاک میگردند و میتوان آن را در ترازنامهها، صورتحسابهای جریان نقدینگی و درآمد مشاهده کرد. البته، برخلاف اغلب داراییهای مشهود ثابت مانند ساختمانها، ماشینآلات و تجهیزات که مستهلک میشوند، زمین با گذر زمان دچار استهلاک نمیشود، مگر اینکه حاوی منابع طبیعی باشد.
در واقع، باید بگوییم که اموال و دارایی ثابت از نوع داراییهای غیرجاری است که هدف اصلی از آنها فروش نیست، پس به سادگی قابل نقد شدن نیست. این داراییها برای تولید محصولاتی مورد استفاده قرار میگیرند که شرکتها برای کسب درآمد به فروش میرسانند. از سوی دیگر، داراییهای جاری وجود دارند که شرکتها در فرایندی ساده قادر به نقد کردن آنها هستند.
نباید فراموش کرد که داراییها غیرمشهود نیز میتوانند از نوع ثابت باشند. درست است که این داراییها وجود فیزیکی ندارند، اما با هدف درآمدزایی مورد استفاده شرکتها قرار میگیرند. برای مثال، میتوانیم حق کپیرایت، امتیازها یا حقوق ثبتشده، نشان تجاری و غیره را نام ببریم. پس نباید داراییهای ثابت و مشهود را مساوی با یکدیگر دانست.
چند نمونه از داراییهای ثابت کسبوکارها
داراییهای ثابت اشکال مختلفی دارند. به طور کلی، میتوانیم بگوییم که کسبوکارها این داراییها را به صورت زیر طبقهبندی میکنند:
- ساختمانها و کارخانهها
ادارات، انبارها و مخازن، کارخانهها و کارگاهها، فروشگاهها و گاراژها در این دسته قرار میگیرد.
- ماشینآلات
این دسته شامل ماشینآلات مورد استفاده در عملیاتها، مانند خطوط تولید، انواع جرثقیلها و بالابرها، ماشینهای X-ray و غیره میشود.
- خودروها
چند نمونه از این دسته عبارتند از خودروهای سواری، باری و غیره.
- ابزارآلات
ابزارهای ارزان را میشود هزینه در نظر گرفت، اما اقلام دارای طول عمر بیشتر از یک سال نوعی دارایی ثابت به حساب میآیند.
- تجهیزات کامپیوتری (سخت افزار و نرم افزار)
این دسته شامل سخت افزارهای کامپیوتری از قبیل تبلتها، رایانهها، سرورها، چاپگرها، تلفنها، دستگاههای کپی و نیز نرم افزارهای خریداریشده از قبیل پکیجها و غیره میشود.
- زمین
این دسته زمینهای دارای کاربری تجاری را دربر میگیرد.
- تجهیزات و میز و صندلیهای اداری
تجهیزات اداری از قبیل میز و صندلیها و نیز دیوارها، سینکها، شوفاژها و غیره در این دسته قرار میگیرند.
توجه داشته باشید که هر چیزی را که کسبوکارها خریداری کرده و در بلندمدت از آنها استفاده میکنند، دارایی ثابت آن کسبوکار محسوب میشود. با وجود این، تمام اقلام فیزیکی دارایی ثابت نیستند؛ برای مثال، اگر یک قلم کالا را برای کمتر از یک سال مورد استفاده قرار دهید، دیگر نباید آن را جزئی از داراییهای ثابت شرکت تلقی کنید.
انواع اموال و دارایی ثابت
این نوع داراییها معمولاً سه نوع اصلی دارند که در زبان انگلیسی به نام PPE از آنها یاد میشود. در واقع، PPE از سرواژههای Property، Plant و Equipment تشکیل شده است، یعنی
- املاک
- درختان و گیاهان
- و تجهیزات
که از آنها بهرهبرداری میکنید، دارایی ثابت کسبوکار شما محسوب میشوند. این داراییها معمولاً مشهود و تعریفپذیرند و میتوانید بیش از یک سال از آنها درآمد کسب کنید.
آیا داراییهای غیرمشهود میتوانند ثابت باشند؟
بله، هرچند که داراییهای غیرمشهود فیزیکی یا قابل رؤیت نیستند، اما میتوان آنها را به عنوان دارایی ثابت در نظر گرفت، در واقع، دارائیهای غیرمشهودی که شرکتها برای درآمدزایی از آنها استفاده میکنند، دارائی ثابت هستند. برای مثال، میتوانیم به حق کپیرایت، لوگوهای تجاری، حق امتیاز و غیره اشاره کنیم.
اهمیت داراییهای ثابت برای کسبوکارها
اهمیت این نوع دارایی در درجه اول آن است که به انجام امور کسبوکار یاری میرساند و درآمدزایی میکند. افزون بر این، داراییهای ثابت ارزش مادی زیادی دارند، پس ارزش خالص شرکتها را افزایش میدهند و در موارد ضروری میتوان از آنها به عنوان تضمین دریافت وام استفاده کرد. به طور خاص، میتوانیم اهمیت این نوع دارایی را صورت زیر بیان کنیم:
- پشتیبانی از کسبوکار
بسیاری از شرکتها برای درآمدزایی به انواع اموال و دارایی ثابت نیاز دارند، چون 1) تعدادی از آنها به صورت مستقیم در تولید محصولات و ارائه خدمات مورد استفاده قرار میگیرند و 2) تعدادی نیز عملکردهای مدیریتی را پشتیبانی میکنند. به عنوان نمونهای از مورد دوم میتوانیم به مبلمان اداری و سختافزارهای کامپیوتری اشاره کنیم. نباید فراموش کنیم که افزایش این داراییها میتواند شرکت را به سطح دیگری از تولید برساند.
- افزایش ارزش کسبوکار
اقلام اموال و داراییهای ثابت ارزش اقتصادی بالایی دارند، پس بخش قابل توجهی از ارزش کلی کسبوکارها را نشان میدهند. به عبارت دیگر، هرچه تعداد داراییهای ثابت شرکتی بیشتر باشد، شرکت ارزش بیشتری برای سرمایهگذاری و جذب سرمایهگذار و غیره خواهد داشت. این مورد به ویژه در خصوص صنایع متکی به دارایی، مانند کارخانجات که نرخ داراییهای ثابت آنها نسبت به مجموع داراییها بالاست، صادق است.
- رشد کسبوکار به موجب ارزش داراییهای ثابت
کسبوکارها میتوانند از انواع داراییهای ثابت خود به عنوان ضمانت دریافت وامهای ویژه استفاده کنند و فرصتهای جدیدی را برای خود بیافرینند. دسترسی به سرمایه افزوده نیز میتواند در بهبود جریان نقدینگی کسبوکار نقشآفرینی کند.
ویژگیهای کلیدی داراییهای ثابت کدامند؟
این نوع از داراییهای کسبوکارها ویژگیهای خاص خود را دارند که عمدهترین آنها به صورت زیر هستند:
- طول عمر بیش از یک سال دارند
این داراییها، برخلاق داراییهای جاری، طول عمر مفید بیش از یک سال دارند و در ترازنامههای شرکتها با عنوان املاک، گیاهان و درختان و تجهیزات (PPE) ظاهر میشوند.
- استهلاکپذیر هستند
به استثنای زمین، سایر انواع این داراییها با گذشت زمان مستهلک میشوند.
- در عملیاتهای تجاری استفاده میشوند و سودآوری بلندمدت دارند
شرکتها از این داراییها برای تولید محصولات و ارائه خدمات و در نتیجه کسب درآمد استفاده میکنند. در واقع، هدف از تهیه این نوع از دارایی فروش مجدد آنها به مشتری یا نگهداری به منظور سرمایهگذاری نیست.
- داراییهای غیرنقد هستند
در ترازنامههای مالی شرکتها این داراییها را به عنوان اموال و دارایی جاری درج نمیکنند، چون نمیتوان به آسانی آنها را به پول نقد تبدیل کرد.
مزایای اموال و داراییهای ثابت چیست؟
اطلاعات موجود درباره داراییهای شرکتها به تهیه گزارشهای مالی، ارزشگذاری کسبوکار و ارائه تحلیلهای مالی جامع کمک میکند. باید توجه داشت که سرمایهگذاران از این گزارشها برای تعیین سلامت مالی شرکت و تصمیمگیری درباره خرید سهامهای آن استفاده میکنند.
با توجه به اینکه شرکتها میتوانند از مجموعهای از روشهای قابل قبول برای ثبت، استهلاک و از رده خارج کردن داراییهایشان استفاده کنند، تحلیلگران باید یادداشتهای روی صورتحسابهای مالی را مطالعه کنند تا بتوانند روش تعیین تعداد آنها را درک نمایند.
داراییهای ثابت اهمیت خاصی، به ویژه برای صنایع متکی به سرمایه، مانند کارخانجات دارند. وقتی که کسبوکاری به صورت مداوم درباره جریان نقدینگی خالص منفی خود برای خرید دارایی ثابت گزارش میدهد، میتوان از آن به عنوان شاخصی نیرومند برای نمایش رشد شرکت یا الگوی سرمایهگذاری استفاده کرد.
چرخه حیات دارایی ثابت چیست؟
چرخه حیات این نوع از داراییها از خرید و به خدمت گرفتن آنها شروع میشود و تا از رده خارج کردن آنها به دلیل اتمام سودمندیشان ادامه مییابد. در این چرخه، کسبوکارها از اموال و داراییهای ثابت خود استفاده کرده و به نگهداری، بهبود و یا تعمیر آنها میپردازند. البته ممکن است شرکتها، به دلیل نیازها و تحولات تجاری، داراییهای ثابت خود را در همین مدت به فروش برسانند یا آنها را به موقعیت جغرافیایی یا واحد دیگری انتقال دهند.
در مجموع، چرخه حیات هر دارایی ثابتی شامل مراحل زیر است:
- تصمیمگیری و خریداری: در این مرحله، تصمیمگیری درباره داراییهای مورد نیاز و خریداری آن صورت میپذیرد. به هر حال، باید گفت که تعدادی از شرکتها شاید از کارمندان و کارگران شرکت برای ساخت داراییها استفاده کنند.
- استهلاک: در این مرحله، ارزش این داراییها به دلیل استهلاک کاهش مییابد (بهجز زمین).
- نگهداری و تعمیر: با گذشت زمان، این داراییها به تعمیر و نگهداری نیاز پیدا میکنند. در این مرحله به هزینهها و ارزش مادی دارایی توجه کنید – به ویژه اگر تغییری موجب افزایش ارزش دارایی میشود، آن را انجام دهید.
- از رده خارج کردن: واپسین مرحله از چرخه حیات داراییهای ثابت است. در این مرحله معمولاً داراییها نقد میشوند.
باید بگوییم که دارایی ثابت محدودیتهای خاص خود را هم دارد. بنابراین، اصطلاحی به نام مدیریت چرخه حیات به میان میآید که شامل مراحل برنامهریزی، خرید، استفاده، نگهداری و از رده خارج کردن داراییهای مشهود میشود. مدیریت داراییهای ثابت برای بهینهسازی کاربرد و سودآوری آنها بسیار ضروری است. در صورتی که به درستی این فرایند را مدیریت کنید، مجموعه شما قادر به کاهش هزینهها و افزایش بهرهوری خواهد شد.
حسابداری اموال و دارایی ثابت
هرگونه داراییای که به عنوان ثابت شناخته میشود، طول عمر بلندی دارد، پس حسابداری آنها نیز با گذشت زمان تغییر میکند. ارزش مادی این دارائیها در ابتدا بالاست و به مدت دچار استهلاک میشوند. هنگامی که این دارائیها وارد فرایندهای عملیاتی میشوند، ارزش آنها ارزیابی مجدد میگردد و فرایندهای حسابداری اموال و دارایی ثابت در این ارزیابی مجدد دخالت دارند.
داراییهای ثابت و صورتحسابهای مالی
در هنگام خریداری، رقم پرداختشده به اضافه هزینههای نصب و راهاندازی این داراییها در صورت وضعیتهای مالی ثبت میگردند. سپس، مخارج استهلاک در صورتحساب سود و زیان هر دوره درج میشود. در واقع، ارزش خالص این داراییها به صورت دورهای با ارزش بازار، به ویژه اگر اتفاق قابل ملاحظهای در حوزه مربوط به آنها رخ دهد، مقایسه میگردد. حسابداران ارزش اموال و دارائیهای ثابت را برای هرگونه اختلال کاهش میدهند، اما تنها در هنگامی افزایش ارزش ثبت میشود که مصارف واقعی برای افزایش میزان سرمایهگذاریشده افزایش یابند.
استهلاک داراییهای ثابت
استهلاک یکی از بخشهای جداییناپذیر حسابداری داراییهای ثابت است، زیرا روش استهلاک ارزش داراییها را همراه با قدیمی شدن آنها نمایش میدهد. چند روش برای محاسبه استهلاک وجود دارد که در اینجا به چهار مورد از آنها اشاره میکنیم:
- روش استهلاک مانده نزولی مضاعف: نوعی استهلاک تسریعیافته که در آن هزینهها بیشتر از سالهای اولیه و سپس کمتر میشود. در این حالت میتوانید از تجهیزات خود استفاده کنید.
- روش خط مستقیم استهلاک: در این روش، هر سال مقدار یکسانی از استهلاک محاسبه میگردد.
- روش جمع ارقام (SYD): در این روش، در سالهای ابتدایی موارد بیشتری را یادداشت میکنید و در سالهای بعد، با توجه به محاسبه تعداد سالها، تعداد آنها را کاهش میدهید.
- روش میزان تولید: در این روش، هزینه متغیر استهلاک سالانه بر اساس خروجی تولیدات محاسبه میشود. به این صورت، کسبوکار شما میتواند خروجی واقعی استهلاک را با هزینهها مقایسه کند.
در واقع، روشهای متفاوتی برای رسیدن به بهترین نتیجه در محاسبه استهلاک وجود دارند. انتخاب هر کدام از این روشها به نوع دارایی و طول عمر آن وابسته است. البته فراموش نکنید که انتخاب روش استهلاک صحیح تنها موردی نیست که موفقیت شما را در پایان سال مالی تعیین میکند.
نرم افزار اموال و دارایی ثابت
همانطور که در بخشهای بالا توضیح داده شد، اموال و داراییهای ثابت هر کسبوکاری تأثیرگذاری قابل توجهی بر تراز دارائیهای آن کسبوکار دارد. موارد مهمی مانند اطلاعات دقیق داراییهای ثابت، محاسبه استهلاک، مخارج سرمایهای و غیره در این مورد مطرح میشوند که لازم است با دقت بالایی مورد نظارت و کنترل قرار گیرند. به این صورت، اختلالی در تراز دارایی و ارزش کسبوکار پدید نخواهد آمد.
با توجه به اینکه اموال و داراییهای ثابت شرکتها و سازمانهای خصوصی و دولتی روز به روز افزایش مییابد، لازم است امور مربوط به آنها هوشمندسازی شوند. برای این منظور، بهترین گزینه استفاده از نرم افزار اموال و دارایی ثابت است که کمک شایستهای به مدیریت این داراییها خواهد کرد.
شرکت دانشبنیان حساب رایان پارس، با بیش از 20 سال تجربه در تولید نرم افزارهای مالی اداری، یکی از بهترین نرم افزارهای اموال و داراییهای ثابت را تولید و عرضه کرده است. پیشنهاد میدهیم برای آشنایی بیشتر با این محصول با کارشناسان آنها تماس حاصل کرده و درخواست دمو و مشاوره رایگان دهید.
همچنین سازمان ها می توانند جهت مدیریت اموال غیرمنقول خود که به عنوان اموال و دارایی ثابت می باشد از نرم افزار مدیریت املاک و مستغلات محاسبان استفاده کنند. این نرم افزار هم امکان ثبت تمامی اطلاعات املاک به همراه قراردادها، انشعابات، تاسیسات، امکانات، پرونده های حقوقی، مزایده ها، بیمه ها، حوادث، بهسازی و نوسازی و سایر امکانات دیگر به همراه گزارشات مربوطه را دارد و هم قابلیت جانمایی روی نقشه را نیز دارد می باشد.
کلام آخر
اموال و دارائی ثابت یکی از مهمترین انواع داراییهای هر شرکت یا سازمان خصوصی و دولتی به حساب میآید. اهمیت این اموال به اندازهای است که میتوانند روی ارزش کلی هر مجموعهای اثرگذار باشند. با توجه به اهمیت این موضوع، این مقاله از مجله حساب رایان پارس را به بررسی اموال و دارایی ثابت (fixed asset) کسبوکار اختصاص دادیم. در این مقاله، موضوع را از جوانب مختلفی بررسی کردیم تا هر آنچه را که نیاز دارید، درباره این نوع از داراییهای شرکتها و سازمانها فرا گیرید. در صورتی که نظری در این خصوص دارید یا پیشنهادی برای بهبود هرچه بیشتر مقالات ما دارید، خوشحال میشویم از بخش نظرات استفاده کنید و آن را با ما و سایر مخاطبان حساب رایان در میان بگذارید.
